Kekik binlerce yıllık geçmişi olan, antikçağlarda, asaletin, cesaretin ve zenginliğin simgesi olan bir bitkidir.
Sağlık alanında kullanımı ise M.S. 1. yüzyıldan itibaren başlamış, kekik yağı ağız hijyeni için gargara suyu ve yaralar için antiseptik, çocuklarda öksürük, grip ve soğuk algınlığı tedavisinde kullanılmıştır. Kekik uçucu yağının bakteriler, virüsler ve mantarlara karşı antimikrobiyal etkileri kanıtlanmıştır.
Türkiye’de halk arasında kekik diye bilinen türler midevi antiseptik, kurt düşürücü ve kan dolaşımı uyarıcı etkileri nedeni ile kullanılır. Türkiye'de "kekik" olarak tanımlanan ve bu amaçla kullanılan Lamiaceae familyasından pek çok aromatik bitki türü bulunmaktadır. Türkiye'de Thymus cinsinin 38 türü (% 52'si endemik), Origanum cinsinin 23 türü (% 65'i endemik), Satureja cinsinin 14 türü (% 28'i endemik), Thymbra cinsinin 2 türü ve Coridothymus cinsinin 1 türü yayılış göstermektedir.
Özellikle timol / karvakrol tipi uçucu yağ ihtiva eden türler "kekik" olarak kabul edilmektedir. Ancak özellikle Origanum türlerinden elde edilen drogun satışı yapılmaktadır. Uçucu yağın karvakrol ve timol içeriği kekikte fiyatı belirleyen parametrelerdir. Bu türler arasında özellikle Thymus, Origanum, Satureja, Thymbra ve Coridothymus cinsleri hem yayılış olarak hem de ekonomik olarak büyük önem taşımaktadır.
Türkiye’de Kullanılan En Önemli Kekik Türleri:
Origanum onites L. (İzmir Kekiği, Bilyalı Kekik, Türk Kekiği)
Origanum vulgare subsp. hirtum (İstanbul Kekiği)
Origanum minutiflorum (Sütçüler Kekiği, Yayla Kekiği, Toka Kekiği)
Origanum majorana (Sweet marjoram, Alanya Kekiği, Mercanköşk, Tatlı Kekik, Beyaz Kekik)
Origanum syriacum var. bevanii (Suriye Kekiği, Dağ Kekiği, İsrail Kekiği)
Satureja hortensis L. (Süpürge Kekiği, Çibriska)
Thymus x citriodorus (Limon Kekiği)
Thymbra spicata (Karakekik, Karabaşkekik, Sivrikekik, Zahter)
Coridothymus capitatus (İspanyol Kekiği)
Satureja spicigera (Trabzon Kekiği)
Thymus vulgaris L. (Tıbbi Kekik, Adi Kekik, Büyük Kekik)
Origanum onites L. -(Türk Kekiği) Thymus vulgaris L. (Sivri Kekik)
Bu bitkilerin kurutulmuş çiçek, yaprak gibi kısımlarının distilasyon yöntemiyle % 2 -8 arasında uçucu yağ elde edilir. Bitkiye kokusunu veren ise thymol (timol) ve carvacrol (karvakrol) maddeleridir. Bu maddeler kekik uçucu yağının ana bileşenini oluşturmaktadır. Karvakrol daha çok Thymbra, Origanum ve Satureja türü kekiklerin, timol ise Thymus türü kekiklerin uçucu yağında daha yüksek oranlarda bulunur.
Şifalı Bitki Olarak Kekik, Kekik Yağı ve Kekik Hidrosolünün Genel Faydaları:
Kekik Çayı Hazırlanışı:
Yaklaşık 2 gr (yeteri kadar) bitkiyi bir kupa bardağına koyunuz. Üzerine taze kaynatılmış 200 ml sıcak su ilave ediniz. Kupanın kapağı hemen kapatılarak 15 dk. demlenmeye bırakılır. Demleme sonrasında süzerek içebilirsiniz. Günde 3 kez öğün öncesi içilmesi tavsiye edilir.
Kekik Çayının Faydaları:
- Çok güçlü antioksidan bileşiklere sahiptir. Günde 2 bardak demlenip içilmesi bağışıklık sistemini güçlendirir. Soğuk algınlığı ve üst solunum yolu enfeksiyonlarında anti-bakteriyel ve anti-viral özelliğinden dolayı kullanılması önerilir.
- Yemekten sonra içildiğinde mide bağırsak sistemini rahatlatır. Şişkinliği, gazı ve hazımsızlığı önler.
- Kuru ve balgamlı öksürüğün giderilmesinde çay şeklinde kullanılır.
- Gargara yaparak ağız, boğaz enfeksiyonlarının hafifletilmesinde etki gösterir.
Kekik Yağının Faydaları:
- Güçlü antioksidan özelliklere sahip olmasından oksidatif zararın azaltılmasına yardımcıdır.
- Anti-fungal ve anti-bakteriyel özelliğinden dolayı mantar oluşumunu engellemek için dermal preparatlar şeklinde kullanılabilir.
- İçerdiği Karvakrol bileşeni nedeniyle kilo vermeye yardımcıdır. Oral olarak alındığında yağ yakımını hızlandırmaktadır.
- Kekik yağı, öksürük, soğuk algınlığı, astım ve bronşit gibi solunum yolu hastalıkları ve viral hastalıklarda ağızdan kullanılır.
Genel olarak halk arasında 1 yemek kaşığı zeytinyağına 1-2 damla kekik yağı damlatılarak tüketilir. Ancak 40-50 mg kekik yağı içeren kapsüller ve bitkisel ürünler bulunmaktadır.
Türk Kekik Yağının Kullanımı:
En kolay kullanım şekli 2 damla kekik yağını 1 kaşık sızma zeytinyağına ilave ederek kullanmaktır. Evde devamlı kullanmak için sızma zeytinyağı içinde bir sos hazırlanabilir.
Kekik sularında yağ miktarı % 0,1 ile % 1 arasında değişmektedir. Karvakrol oranı ise % 80’nin üzerindedir. Dolayısıyla 25-50 ml dozda günde 2 kez içilmesi tavsiye edilir.
Tadı acı olduğundan suyla ya da meyve sularıyla seyreltildikten sonra içilebilir. Kekik yağına göre kekik suyunun içilmesi daha güvenlidir.
Kekik Hidrosolü Faydaları:
Antioksidan özelliği ile kolesterol dengeleyicidir. Kötü kolesterolü düşürücü ve iyi kolesterolü arttırıcı etkiye sahiptir.
Kekik suyu olarak da bilinen kekik hidrosolü, günde 2 fincan olarak bir hafta içilmelidir. Birer hafta ara verilerek kullanmaya devam edilebilir.